Een kort overzicht:
De businesscase als constante ondersteuning
Een business case ondersteunt een ontwikkelproces voor een warmtenet op meerdere manieren. De ontwikkeling van de businesscase verloopt gelijk met het proces: van grof naar steeds meer details. Bij elke stap wordt een businesscase opgesteld.
Bij stap 1 is een eenvoudig overzicht van investering, inkomsten en uitgaven voldoende om te bepalen of het interessant is om een onderzoek te starten. Bij stap 2 en 3 kan een businesscase voor warmtenetten, zeer uitgebreid, gedetailleerd en complex zijn. Het model moet dan investeerders, stakeholders en financiers overtuigen om een ‘go’ te geven. Neem daarom zoveel mogelijk relevante details mee. Het is ook verstandig om je vroegtijdig te verdiepen in de businesscase. Zo ‘groei’ je mee in de loop van het proces en kun je ook in de latere stadia, beter de juiste vragen stellen, de businesscase beter volgen en voorstellen voor besluiten beter onderbouwen.
Een businesscase biedt inzicht in:
- Financiële haalbaarheid op projectniveau.
- Businesscase per stakeholder.
- Verschillende varianten en scenario’s.
- Optimalisatiemogelijkheden.
- Risico’s en gevoeligheden.
Daarnaast ondersteunt de businesscase de besluitvorming over de financieringsstructuur en het verkrijgen van externe financiering. De businesscase kan ook de basis vormen voor financieringsaanvragen en eventuele subsidieregelingen.
Het ECW ondersteunt bij het maken van een businesscase voor een warmtenet
Download hiervoor het template businesscase warmtenetten. Deze template is ontwikkeld voor woningcorporaties en warmtebedrijven in het kader van het Startmotorakkoord, maar biedt ook voor gemeenten veel handvatten. Het doel van dit template is het krijgen van inzicht in de kosten van het warmtenet door de businesscase transparant te maken. Op deze manier kunnen gemeenten, woningcorporaties en warmtebedrijven open met elkaar in gesprek om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om woningen aan te sluiten op een warmtenet. In de praktijk wordt de template meestal vanaf stap 2 gebruikt.
De basis van een businesscase voor warmtenetten is het kasstroomoverzicht
Dit is een totaaloverzicht (vaak in excel) van alle inkomsten en uitgaven tijdens de gehele levensduur van het project. Voor warmtenetten is dit vaak 30 jaar. De inkomsten worden berekend door alle relevante gegevens van het betreffende project, zoals het aantal aansluitingen, meters leiding, tarieven, fasering, etc. In een apart tabblad worden vanuit deze gegevens de inkomsten en uitgaven berekend. Deze worden opgenomen in het kasstroomoverzicht, ofwel de ‘cashflow’.
Klik op 'Lees meer' voor meer informatie over de investeringen, inkomsten en een voorbeeld van een kaststroomoverzicht
De investeringen bij een warmtenet zijn aan de start kapitaalintensief:
- Investeringen in een warmtebron.
- Warmteleidingen in de grond.
- Afgiftesets in de woningen.
De inkomsten (voor een warmtebedrijf) bestaan uit:
- De eenmalige Bijdrage Aansluitkosten (BAK).
- De Kosten Dekkingsbijdrage (KDB).
- De jaarlijkse vaste kosten in de vorm van vastrecht.
- De bemeteringskosten en de variabele kosten per gigajoule (GJ) geleverde warmte.
Het kost jaren om deze investering terug te verdienen. In onderstaande grafiek zie je een typische kasstroom van een warmtenet.
Het rendement
De haalbaarheid of het rendement van een warmteproject wordt vaak gezien vanuit de optiek van een warmtebedrijf. Dit is een belangrijke speler, maar zeker niet de enige die een belang heeft. Als er geen haalbare businesscase voor een warmtebedrijf is stapt deze ook niet in. Tegelijkertijd is de businesscase van het warmtebedrijf afhankelijk van de vergoedingen die de afnemers betalen en staat dus zeker niet op zichzelf. Hierover lees je meer in ‘Maak voor elke stakeholder een businesscase’.
De financiële haalbaarheid voor een warmtebedrijf wordt meestal uitgedrukt in verschillende ratio’s en getallen voor rendement. Veel gebruikte voorbeelden zijn:
- Het interne projectrendement (IRR).
- Netto contante waarde (NCW).
- Terugverdientijd.
Het kasstroomoverzicht wordt vaak in een of meerdere van deze getallen vertaald. De haalbaarheid wordt hiermee eenvoudig op projectniveau in beeld gebracht.
Warmtebedrijven hebben meestal een minimum rendementseis waaraan zij de businesscase toetsen. Als de businesscase besproken gaat worden met een warmtebedrijf is het verstandig om dit op tijd na te vragen. Je eigen financiële afdeling kan hierbij helpen. Zij hebben verstand van de ratio’s en getallen die het rendement uitdrukken en zijn het gewend om te werken met businesscases.
Bijdrage aansluitkosten en kosten dekkingsbijdrage
Het rendement van de businesscase van het warmtebedrijf wordt bepaald door het verloop van de kasstroom. Deze wordt voor een belangrijk deel bepaald door de opbrengsten. De opbrengsten (voor een warmtebedrijf) bestaan uit:
- Vastrecht en meetkosten (jaarlijks per aansluiting).
- Verkochte warmte (tarief per gigajoule).
- Eenmalige aansluitbijdrage (AB en kosten dekkingsbijdrage (KDB). Eeenmalig per aansluiting op moment van aansluiting). Deze twee bedragen bij elkaar opgeteld worden ‘in de markt’ vaak gebruikt als de BAK: De eenmalige kosten die een gebouweigenaar investeert om aangesloten te worden op een warmtenet.
De vastrecht, meetkosten, warmtetarieven en AB zijn wettelijk met een maximumtarief beperkt. Een warmtebedrijf mag niet meer in rekening brengen dan de ACM tarieven. Deze worden jaarlijks vastgesteld. Aan de (eenmalige) kostendekkingsbijdrage (KDB) zit geen maximum. Om het gewenste of vereiste rendement te behalen worden de AB en KDB vaak aangepast tot het niveau waarop dit voldoende is. Hierdoor vormen de AB en KDB meestal de sluitpost van een businesscase.
Communicerende vaten
De BAK, KDB en rendement van een warmtebedrijf zijn communicerende vaten. Verlaag je de KDB (dus een beter ‘rendement’ voor de woningeigenaar), vermindert het rendement voor het warmtebedrijf en omgekeerd. Naast de BAK en KDB zijn ook de andere genoemde posten van invloed op het rendement van een businesscase. Als men lagere warmtetarieven of vastrecht dan de wettelijke maximum tarieven wenst heeft dit invloed op het rendement van de businesscase. Als deze onder het minimumrendement van het warmtebedrijf zakt, wenst deze bijvoorbeeld een hogere KDB.
Op deze manier zijn veel posten binnen de businesscase communicerende vaten. Het is belangrijk om je daarvan bewust te zijn en deze dynamiek van de businesscase bekend is binnen het projectteam.
De businesscase is er niet alleen voor het warmtebedrijf. Alle financieel betrokken partijen hebben een eigen businesscase binnen het warmteproject. Woningeigenaren, woningcorporaties, huurders en bedrijven betalen de eerder genoemde eenmalige, jaarlijkse en variabele kosten aan het warmtebedrijf. Daarnaast moeten woningen vaak aanpast worden. Denk hierbij aan bijvoorbeeld elektrisch koken, een warmtepomp en een boiler (bij laagtemperatuur warmtenetten), aanbrengen isolatie, etc.
Klik op 'Lees meer' voor meer informatie
Voor veel wijzigingen in het project geldt dat deze invloed heeft op de portemonnee van de betreffende stakeholders. Het is daarom noodzakelijk om de businesscase voor elke stakeholder steeds met voldoende diepgang uit te werken. Daarnaast moet iedereen elkaars businesscase begrijpen. Daarmee wordt elke financiële positie binnen het project duidelijk gemaakt en kan een helder gesprek gevoerd worden over elkaars financiële voorwaarden.
Voor gebouweigenaren zijn de AB en KDB bepalend of het interessant is om aan te sluiten. Deze investeringen vergelijken zij met de investeringen die zij in de huidige situatie doen of bij een alternatief aardgasloze strategie. Daar komen de eventuele gebouwmaatregelen nog bij. Bij te hoge investeringen sluiten gebouweneigenaren waarschijnlijk niet aan.
Een businesscase kan voor een stakeholder rendabel zijn en voor een ander niet
Dit komt bijvoorbeeld wel eens voor bij warmteontwikkelingen waarbij sprake is van een aantal grote collectieve aansluitingen (bijv. appartementencomplex) én individuele aansluitingen voor eengezinswoningen. Vanuit het oogpunt van de gebouweneigenaren kan het voorkomen dat de collectieve aansluitingen haalbaar zijn om aan te sluiten, maar de individuele aansluitingen niet. De verwachting is dat de eigenaren van de eengezinswoningen dan niet aansluiten en zich terugtrekken. Hierdoor is meestal de hele businesscase niet meer mogelijk. Dit kan eventueel verholpen worden door te zoeken naar een goed evenwicht in bijdragen, woonlasten en rendement. Door bijvoorbeeld de aansluitbijdrage van de collectieve aansluitingen te verhogen en van de individuele aansluitingen te verlagen. Hierbij houd je rekening met gelijkwaardige lasten.
Risico’s en gevoeligheid
De risico’s en gevoeligheden binnen een businesscase zijn medebepalend voor het rendement en dus de haalbaarheid. Een aantal voorbeelden hiervan zijn:
- Vollooprisico: als het aantal gewenste aansluitingen niet of later bereikt wordt.
- Warmtevraag: als de woningen minder warmtevraag hebben (bijvoorbeeld als gevolg van meer isolerende maatregelen op termijn).
- Wijziging of wegvallen van de warmtebron en back-up mogelijkheden. Bijvoorbeeld bij restwarmte.
- Hogere investeringen: hogere aanlegkosten door (onverwachte) vervuiling in de ondergrond.
- Warmtetarieven: de aanpassing van wettelijke warmtetarieven verloopt anders dan verwacht.
Het is daarom nodig om deze risico’s:
- zoveel mogelijk zwakker te maken (neem maatregelen zodat deze zich niet voordoen).
- optimaal een plek te geven (breng deze risico’s onder bij de partij die hier het meeste invloed op heeft).
Klik op 'Lees meer' voor meer informatie over risico's en gevoeligheid en schematisch voorbeeld
Dat is niet alleen van groot belang voor het rendement (en dus uiteindelijk de portemonnee van de stakeholders) maar ook voor de financiering. Een financier zal eisen dat alle risico’s redelijkerwijs, maar grondig en detaillistisch voorzien en belegd zijn. Dit houdt in dat ze tot in detail uitgewerkt zijn en er zoveel mogelijk rekening is gehouden onvoorziene omstandigheden. Het onderbrengen van de risico’s bij de juiste partijen zorgt ervoor dat het maximale rendement wordt behaald. Een grondige uitwerking hiervan kost veel tijd, maar bepaalt vaak het uiteindelijke resultaat. In onderstaand voorbeeld zie je een schematisch overzicht van het effect op de BAK en KDB als bepaalde risico’s (of meevallers in positieve zin) zich voordoen.
De businesscase blijft zich ontwikkelen tijdens het proces. Zorg ervoor dat als dit proces vordert je genoeg expertise aan tafel hebt. De businesscase heeft namelijk veel invloed op veel onderdelen binnen het ontwikkelproces.
Meer informatie